Afwijking van de schildklier
Wanneer heb je een afwijking van de schildklier?
De schildklier is een orgaan dat in de voorkant van je hals zit. Het heeft de vorm van een vlinder en ligt net onder je adamsappel. De schildklier maakt schildklierhormoon aan. Dit hormoon is belangrijk voor je stofwisseling (het omzetten van stoffen uit je voeding in bouwstoffen en energie voor je lichaam). De schildklier krijgt vanuit de hersenen een seintje om schildklierhormoon te maken.
Er bestaan verschillende afwijkingen van de schildklier.
Te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
Als je schildklier te weinig hormoon aanmaakt, werkt hij te traag. Meestal komt dit door een probleem in de schildklier zelf. Vaak is dat een auto-immuunziekte van de schildklier. Bij een auto-immuunziekte valt je afweersysteem de eigen schildklier aan waardoor hij niet meer goed werkt. De meest voorkomende auto-immuunziekte van de schildklier is de ziekte van Hashimoto. Soms is er een andere oorzaak. Bijvoorbeeld een operatie aan de schildklier, bestraling van het hoofd of de hals, een ontsteking van de schildklier na een bevalling of het gebruik van bepaalde medicijnen.
Als je schildklier te traag werkt, gaat je stofwisseling minder goed werken. De organen in je lichaam werken hierdoor langzamer. Je kunt last hebben van:
- Moeheid of traagheid
- Het snel koud hebben
- Aankomen in gewicht
- Verstopping van de darmen
- Haaruitval
- Een droge en koude huid
- Onregelmatige menstruatie
- Een opgezet gezicht en opgezette oogleden.
Te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie)
Als je schildklier te veel hormoon aanmaakt, werkt hij te snel. Ook een te snel werkende schildklier komt vaak door een auto-immuunziekte van de schildklier, meestal de ziekte van Graves. Hierbij valt je afweer de eigen schildklier aan waardoor hij niet meer goed werkt en te veel hormoon gaat maken. Soms is er een andere oorzaak. Bijvoorbeeld een ontsteking aan de schildklier door een virusinfectie, een goedaardige schildkliertumor, een ontsteking van de schildklier na een bevalling of het gebruik van bepaalde medicijnen.
Als je schildklier te snel werkt, kun je last hebben van:
- Een onrustig, nerveus of gejaagd gevoel
- Veel zweten en/of trillen
- Hartkloppingen
- Gewichtsverlies
- Diarree
- Een warme en vochtige huid
- Onregelmatige menstruatie
- Ogen die groter lijken en wat uitpuilen.
Vergroting van de schildklier (struma)
Als de schildklier vergroot is, wordt dit struma genoemd. Bij een struma kan de schildklier normaal werken (de hoeveelheid schildklierhormoon die wordt aangemaakt is normaal). Maar de schildklier kan ook te traag (te weinig schildklierhormoon) of te snel (te veel schildklierhormoon) werken. Meestal is een struma goedaardig. Heel soms is er sprake van schildklierkanker.
Of je klachten hebt van een struma, hangt af van de werking van de schildklier. Een te traag of te snel werkende schildklier kan klachten geven (zie hierboven). Als de schildklier erg vergroot is, kun je last hebben van:
- Problemen met slikken
- Verandering van je stem
- Moeilijker ademhalen
- Een drukkend gevoel in de hals.
Verdikking van de schildklier (schildkliernodus)
Een knobbel of verdikking in de schildklier noemen we een schildkliernodus. Een schildkliernodus is meestal goedaardig. Soms is er sprake van schildklierkanker. Meestal geeft een schildkliernodus geen klachten. Als de schildkliernodus erg groot is kun je last hebben van problemen met slikken of moeilijker ademhalen. Heel soms zorgt een schildkliernodus ervoor dat de schildklier te snel gaat werken. Hier kun je ook klachten van krijgen (zie hierboven).
Hoe kun je testen op een afwijking van de schildklier?
Om te kijken of je schildklier een afwijkende werking heeft, wordt het TSH (thyreoïde-stimulerend hormoon) gemeten. Het TSH wordt gemeten in je bloed. Als je TSH-waarde normaal is, dan werkt je schildklier zoals het hoort. Als het TSH te hoog of te laag is, dan kan het zo zijn dat je schildklier niet goed werkt. Om dit zeker te weten, is er extra bloedonderzoek nodig. In dit extra bloedonderzoek wordt het schildklierhormoon gemeten. Dit hormoon heet het vrije T4. Als je schildklier te traag of te snel werkt, krijg je de volgende uitslagen:
- Te traag werkende schildklier: TSH is te hoog en vrije T4 is te laag
- Te snel werkende schildklier: TSH is te laag en vrije T4 is te hoog.
Een vergrote schildklier (struma) of een verdikking in de schildklier (schildkliernodus) zie je niet altijd terug in het bloedonderzoek. Om deze afwijkingen van de schildklier te onderzoeken, kan het nodig zijn om een echo te maken van de schildklier.
Wat kun je zelf doen?
Zelf kun je niks doen om een afwijking aan de schildklier te voorkomen of te behandelen.
Heb je medicijnen nodig?
Als je schildklier te traag of te snel werkt, dan heb je medicijnen nodig.
Te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
Als je schildklier te traag werkt, krijg je medicijnen waar schildklierhormoon in zit. Je huisarts kan deze medicijnen voorschrijven. Om te kijken of de medicijnen goed werken, moet er 6 weken na het starten met de medicijnen een nieuw bloedonderzoek worden gedaan. Als het bloedonderzoek goed blijft en jouw klachten verbeterd zijn, dan blijf je deze dosering van de medicijnen gebruiken. Elk jaar wordt er bloedonderzoek gedaan om te kijken of de dosering nog steeds goed is. Soms is het nodig om het bloedonderzoek eerder te herhalen. Bijvoorbeeld als je in de tussentijd toch weer klachten krijgt van je schildklier, als je zwanger wil worden of zwanger bent. In de meeste gevallen moet je de medicijnen levenslang gebruiken.
Te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie)
Als je schildklier te snel werkt, is behandeling nodig. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk:
- Medicijnen
Een behandeling met medicijnen bestaat meestal eerst uit een medicijn dat de werking van de schildklier helemaal stopt. Hierna krijg je een medicijn erbij dat het schildklierhormoon weer aanvult. Tijdens deze behandeling moet je regelmatig bloedonderzoek laten doen om te kijken of de dosering van de medicijnen goed is. Hoe lang je de medicijnen moet gebruiken, hangt af van de oorzaak van de te snel werkende schildklier. Als je met de medicijnen mag stoppen, is er altijd een risico dat het schildklierprobleem weer terugkomt.
- Radioactief jodium
Als je behandeld wordt met radioactief jodium, krijg je een drankje waar radioactief jodium in zit. De drank zorgt ervoor dat de schildklier weer normaal gaat werken. In de jaren na de behandeling is de kans groot dat de schildklier uiteindelijk te traag gaat werken. Dan moet je medicijnen gebruiken voor een te traag werkende schildklier.
- Operatie
Bij een operatie wordt een deel van de schildklier weggehaald. Door de operatie kan de schildklier te traag gaan werken. Dan moet je medicijnen gaan gebruiken tegen een te traag werkende schildklier.
De behandeling met medicijnen kan soms door de huisarts gestart worden. Soms word je ook hiervoor naar de specialist verwezen. Je huisarts of specialist zal met je bespreken wat de voor- en de nadelen zijn van de verschillende behandelingen. Voor een behandeling met radioactief jodium of een operatie zal de huisarts je verwijzen naar een specialist.
Bel de huisarts als je:
- Klachten hebt die bij een te traag of te snel werkende schildklier kunnen passen.
- Denkt dat je een vergrote schildklier hebt, of als je een verdikking in je schildklier voelt.
- Behandeld wordt voor een te traag of te snel werkende schildklier en je zwanger wil worden of zwanger bent.
- Behandeld wordt voor een te traag of te snel werkende schildklier en je nog steeds klachten hebt.
- Behandeld wordt voor een te traag of te snel werkende schildklier en je bijwerkingen hebt van de medicijnen.
Bel ook met je arts bij twijfel, vragen of zorgen over je klacht. Ook als de klachten erger worden of veranderen, kun je het beste contact met je huisarts opnemen.
Bronnen
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Quin medisch specialisten, medisch onderzoekers en met gebruik van publieke bronnen.