Colitis ulcerosa

Wanneer heb je colitis ulcerosa ?

Colitis is een continue (chronische) ontsteking van de dikke darm. Het is een auto-immuunziekte. Bij een auto-immuunziekte valt je afweersysteem je eigen lichaam aan. Bij colitis ulcerosa valt de afweer de darmwand en de goede bacteri?n in de darm aan. Zo komen er ontstekingen in de darm. Bij deze ziekte ontsteekt alleen de binnenste laag van de darm, de slijmvlieslaag. De ontsteking begint in de endeldarm. Dat is aan het einde van de dikke darm. De ontsteking is niet steeds actief, maar vlamt steeds op. Daarom zijn er periodes zonder klachten en periodes met klachten. Colitis ulcerosa kan op alle leeftijden ontstaan, maar meestal ontstaat het tussen de 15 en 30 jaar of tussen de 60 en 70 jaar. Chronische darmontstekingen komen in Nederland voor bij ongeveer 90.000 mensen. Iets meer dan de helft heeft colitis ulcerosa. Een andere chronische darmontsteking is de ziekte van Crohn. Deze ziekte lijkt erg op colitis ulcerosa.

Wat is de oorzaak van colitis ulcerosa?

De oorzaak van colitis ulcerosa is niet helemaal bekend. Waarschijnlijk spelen er verschilende factoren mee in het ontstaan van de ziekte. Erfelijkheid kan een rol spelen. Als je een familielid hebt met colitis ulcerosa, dan heb je meer kans om deze ziekte ook te krijgen. Er lijkt ook een verband te zijn tussen bepaalde bacteri?n in de darm en colitis ulcerosa. Daar wordt nog onderzoek naar gedaan. Stress lijkt de klachten van colitis ulcerosa erger te maken.

De ontstekingen bij colitis ulcerosa komen niet door een bacterie, virus of parasiet.

Wat voor klachten krijg je bij colitis ulcerosa?

Colitis ulcerosa geeft meestal klachten van buikpijn, diarree en vermoeidheid. Er kunnen ook andere klachten zijn. De klachten kunnen een tijd heel licht zijn of zelfs weg, en dan ineens weer opkomen. Hoeveel en hoe vaak je klachten hebt, verschilt per persoon. De klachten die bij colitis ulcerosa kunnen voorkomen, zijn:

• Buikpijn of buikkrampen.
• Diarree.
• Vermoeidheid.
• Onbedoeld afvallen.
• Bloed of slijm uit de anus.
• Loze aandrang: het gevoel dat je moet poepen maar er komt niets.
• Perioden met koorts.
• Misselijkheid en weinig trek in eten.

Heel soms kunnen er ook ontstekingen komen op andere plekken in het lichaam. Zoals ontstoken gewrichten, ontstoken ogen of ontstekingen aan de huid. Ook kan er een ontsteking van de galwegen ontstaan. Mensen die al 8 jaar of langer een chronische darmontsteking hebben, hebben iets meer risico op het krijgen van darmkanker. Daarom wordt er meestal regelmatig een darmonderzoek gedaan.

Hoe wordt de diagnose colitis ulcerosa gesteld?

Om te onderzoeken of je colitis ulcerosa hebt, wordt de binnenkant van de dikke darm bekeken. Dat onderzoek heet een endoscopie. Een dag v??r het onderzoek krijg je medicijnen (een laxeermiddel). Deze zorgen ervoor dat je veel moet poepen, zodat je darm helemaal leeg is. Bij de endoscopie wordt een dunne, soepele slang met een lampje en een camera via de anus ingebracht. Zo kan de hele dikke darm worden bekeken worden. Ook kan er een stukje weefsel van de darmwand worden weggenomen (een biopt). Dit weefsel wordt verder onderzocht onder de microscoop. Soms wordt er ook nog ander onderzoek gedaan, zoals een bloedonderzoek of onderzoek van de ontlasting. De maag-darm-lever-arts bespreekt met je welke onderzoeken in jouw geval nodig zijn.

Wat kun je zelf doen?

Het is belangrijk om gezond te leven. Zo kun je ervoor zorgen dat de klachten minder vaak opkomen. Als ze dan komen, zijn ze ook vaak minder erg. Gezond leven doe je met de volgende tips.

• Zorg voor voldoende rust en ontspanning en probeer stress te vermijden. Dit kan best lastig zijn. Sommige mensen merken dat yoga of mindfulness hierbij helpt. Als het niet lukt om je stress te verminderen, vraag dan hulp aan je huisarts of de praktijkondersteuner voor psychische klachten (POH-GGZ).
• Eet gezond. Gezonde voeding is erg belangrijk. Zorg ook dat je genoeg drinkt (1,5 tot 2 liter per dag). Drink geen of weinig alcohol. Sommige mensen krijgen meer klachten door drinken met prik of door cafe?ne. Als je hier last van hebt, drink deze producten dan niet. Een speciaal dieet is niet nodig, maar een di?tist kan wel helpen om ervoor te zorgen dat je genoeg vitamines en mineralen binnenkrijgt. Ook als je merkt dat je afvalt, kan het nuttig zijn om een di?tist om hulp te vragen.
• Beweeg regelmatig. Het algemene advies is om minimaal 5 dagen per week een half uur per dag matig-intensief te bewegen. Hierbij kun je denken aan een wandeling van een half uur waarbij je stevig doorloopt.
• Zorg voor een regelmatige dagindeling met voldoende nachtrust. Probeer elke dag op dezelfde tijd naar bed te gaan en ook op dezelfde tijd op te staan.
• Praat erover met anderen. Het verschilt per persoon hoeveel en hoe vaak je klachten hebt van colitis ulcerosa. Als het een grote invloed heeft op je leven, is het belangrijk om erover te praten met je omgeving. Deel met familie en vrienden waar je last van hebt, wat je zorgen zijn en hoe je je hierdoor voelt. Dit kan al voor opluchting zorgen. Bespreek je klachten, zorgen en gevoelens ook met je huisarts. Samen kun je kijken wat de mogelijkheden zijn om hier iets aan te gaan doen. Het kan ook fijn zijn om contact te hebben met andere mensen met colitis ulcerosa. Kijk hiervoor op de website van de pati?ntenvereniging voor mensen met colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn (www.crohn-colitis.nl).

Hoe is de behandeling van colitis ulcerosa?

Colitis ulcerosa kan vaak goed worden behandeld met medicijnen, maar het is een blijvende, chronische ziekte. De behandeling van colitis ulcerosa gebeurt door de maag-darm-leverarts (MDL-arts). Er zijn verschillende medicijnen om colitis ulcerosa te behandelen. De medicijnen remmen de ontsteking en kunnen er vaak ook voor zorgen dat er geen nieuwe ontstekingen komen. Het kan zo zijn dat je in een periode met meer klachten tijdelijk een hogere dosering van een medicijn moet gebruiken. Soms moet je dan ook andere medicijnen gebruiken. Het kan ook zijn dat je medicijnen moet blijven gebruiken terwijl je geen klachten hebt.

Naast tabletten zijn er ook kleine korrels (granulaat). Soms moet je medicijnen via de anus gebruiken als zetpil of klysma (vloeistof die je via de anus inspuit) of als injectie (onder de huid of via een infuus). De MDL-arts zal met je bespreken welke behandeling in jouw geval nodig is.

Er worden verschillende soorten medicijnen gebruikt bij de behandeling van colitis ulcerosa:

• Ontstekingsremmers

Aminosalicylaten, zoals mesalazine en sulfasalazine, remmen de darmontsteking en kunnen soms ook opvlammingen voorkomen. Ze kunnen levenslang nodig zijn, maar soms worden ze ook voor een korte periode voorgeschreven. Deze medicijnen bestaan in vorm van pillen, zetpillen en klysma’s.

Als er grote darmontstekingen zijn kunnen sterkere ontstekingsremmers nodig zijn. Dan worden er corticostero?den voorgeschreven, zoals prednisolon en budesonide. Deze medicijnen worden altijd zo kort mogelijk voorgeschreven, als de klachten heftig opkomen. Deze medicijnen kunnen namelijk veel bijwerkingen hebben, vooral als je ze erg lang gebruikt. Je kunt er dan een bol gezicht, botontkalking en een erg kwetsbare huid van krijgen. Deze medicijnen bestaan in de vorm van pillen, zetpillen en klysma’s.

• Afweeronderdrukkende medicijnen

Immunosuppresiva, zoals thiopurinen (azathioprine), worden voorgeschreven als er erge darmontstekingen zijn of als ontstekingsremmers niet goed werken. Deze medicijnen onderdrukken de afweerreactie van het lichaam. Hierdoor kunnen ontstekingen minder worden en kunnen ze ook worden voorkomen. Deze medicijnen worden vaak voor een lange tijd gegeven. Doordat de medicijnen het afweersysteem onderdrukken, hebben ze als bijwerking dat je sneller een infectie krijgt en dat infecties soms ook langer of heftiger kunnen verlopen.

Biologicals, zoals infliximab en adalimumab, worden voorgeschreven als andere medicijnen niet goed genoeg werken. Het zijn medicijnen die de afweerreactie van het lichaam onderdrukken. Hierdoor kunnen ontstekingen minder worden en ook worden voorkomen. Deze medicijnen worden vaak voor een lange tijd gegeven. Dat kan alleen via een injectie of een infuus. Het geven van deze medicijnen via een infuus gebeurt in dagbehandeling in het ziekenhuis. Doordat de medicijnen het afweersysteem onderdrukken, hebben ze als bijwerking dat je sneller een infectie krijgt en infecties soms ook langer of heftiger verlopen.

• Overige medicijnen

Diarree-remmers, zoals loperamide, maken de ontlasting dikker en kunnen vervelende diarree tijdelijk minder maken. Diarree-remmers worden alleen voor een korte periode voorgeschreven, bijvoorbeeld als je gaat reizen. Diarree-remmers kunnen als bijwerking juist weer verstopping geven.

Soms is het nodig om antibiotica voor te schrijven. Bijvoorbeeld bij een bacteri?le infectie van de darm.

Gelukkig is een darmoperatie bijna nooit nodig. Een darmoperatie kan nodig zijn als medicijnen niet aanslaan, de darm erg ontstoken blijft of er een gaatje dreigt te komen in de darm (een darmperforatie). Dit is een ingrijpende operatie waarbij (vrijwel) de hele darm wordt weggehaald. Dan kunnen er geen ontstekingen meer ontstaan.

Neem contact op met je huisarts als:

• Je last hebt van heftige maag- en/of buikpijn met koorts.
• Je bloed bij de ontlasting hebt.
• De ontlasting zwart en plakkerig (dus niet donkerbruin) is.
• Je niet meer kunt plassen terwijl je wel nodig moet.
• Je onbedoeld bent afgevallen.
• De pijn steeds erger wordt.

Bel met je arts bij twijfel, vragen of zorgen over je klacht. Ook als de klachten erger worden of veranderen kun je het beste contact met je huisarts opnemen.

Bronnen

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Quin medisch specialisten, medisch onderzoekers en met gebruik van publieke bronnen.