Dikke enkels of voeten

Wanneer heb je dikke enkels of voeten?

Dikke enkels krijg je doordat vocht zich ophoopt in de enkels. Dat kan ook gebeuren in je voeten en onderbenen. Dit noemen we ook wel oedeem. Als je oedeem in je enkel hebt en met je vinger in de huid drukt, blijft er kort een deukje in zitten. Ook kunnen je benen moe of zwaar aanvoelen door het vocht. Verder merk je dat je schoenen strakker zitten. Dikke enkels en/of voeten komen vaak voor. Je kunt het aan 1 kant hebben of aan 2 kanten.

Het kan door verschillende dingen komen. Vaak is het onschuldig, maar er zijn ook oorzaken die gevaarlijk of levensbedreigend kunnen zijn.

• Warm weer. Door de warmte worden je bloedvaten wijder. Zo kan je lichaam makkelijker warmte kwijt. Door de verwijding kan er vocht uit de bloedvaten gaan en bij de enkels achterblijven. Dikke onderbenen door warm weer zijn niet gevaarlijk.
• Te veel zout eten. Als je te veel zout eet, gaat je lichaam meer vocht vasthouden. Dit kan zorgen voor dikke voeten/onderbenen.
• Te lang zitten of staan. De spieren in de kuiten trekken samen als je loopt. Hierdoor komt er druk op de aders en kan het bloed terug omhoog stromen, naar het hart toe. Bij lang zitten of staan, gebruik je je kuitspieren niet. Hierdoor stroomt het bloed minder goed omhoog en gaat er minder vocht uit je aders.
• Tijdens menstruatie of zwangerschap. Bij vrouwen die ongesteld zijn, veranderen de hormonen in het bloed. Hierdoor kunnen vrouwen in de week dat ze ongesteld zijn meer vocht vasthouden. Zwangere vrouwen houden ook 2 tot 3 liter extra vocht vast. Dit hoort bij de zwangerschap.
• Medicijnen. Sommige medicijnen hebben vochtophoping als bijwerking. Voorbeelden zijn corticostero?den (ontstekingsremmers), de anticonceptiepil en bepaalde medicijnen die gebruikt worden bij hoge bloeddruk.
• Infectie van de huid. Als je een infectie hebt van de huid van je onderbeen, kan je onderbeen aan die kant dik zijn. Ook kan de plek pijnlijk en rood zijjn. Je kunt ook last hebben van koorts en koude rillingen. De roodheid en zwelling kunnen erger worden. Infectie van de huid komt door bacteri?n die in de huid zijn gekomen door een wondje. Hiervoor moet je antibiotica krijgen.
• Na een ongeluk. Je voet, enkel of been kan dik worden, als je je hebt gestoten of een klap hebt gehad op je been of voet. Deze zwelling kan komen door schade aan bijvoorbeeld de spieren, pezen en huid, of door een botbreuk of kneuzing. Meestal verdwijnt de zwelling vanzelf. Als je niet 4 stappen kunt lopen na het ongeluk, kan het zijn dat er een bot is gebroken. Maar ook als je wel kan lopen kan er een botbreuk zijn.
• Door slecht werkende aderen. In de aderen van de benen zitten kleppen die ervoor zorgen dat het bloed in de aderen niet terug stroomt, maar naar boven kan worden gepompt richting het hart. Bij sommige mensen werken deze kleppen niet goed en zakt het bloed naar beneden. Op een gegeven moment gaat er vocht uit de aders lekken en zwellen de benen op. Mensen die weinig bewegen en mensen die eerder een stolsel in een ader hebben gehad (trombose), hebben meer kans op slecht werkende aderkleppen. Je kunt naast dikke benen ook last hebben van een zwaar gevoel in de benen, jeuk, pijn, zichtbare spataderen, schilfers op de huid en slecht genezende wonden op je benen. Om zo min mogelijk vocht in de benen te krijgen, kunnen elastische kousen en zwachtels helpen. Als je toch klachten houdt, kun je worden doorverwezen voor een andere behandeling. Zo worden soms spataders dicht gemaakt door een medicijn in te spuiten, met lasertherapie of dicht gebrand.
• Trombosebeen. Als je een dik, rood, glanzend en/of pijnlijk onderbeen aan 1 kant hebt, kan dit een trombosebeen zijn. Dan zit er een stolsel in een bloedvat, dat de bloedstroom afsluit. Dit is gevaarlijk. Als een stukje stolsel losschiet, kan het in de longen terechtkomen. We noemen dit een longembolie. Je kunt dit merken aan pijn op de borst bij het ademen, benauwdheid, snellere ademhaling, hartkloppingen en soms dat je bloed ophoest. Bij een trombosebeen of longembolie krijg je meteen bloedverdunners. Daarna moet je de bloedverdunners een paar maanden blijven gebruiken, om te voorkomen dat je een nieuw stolsel krijgt. Na een trombosebeen moet je ook ongeveer 1 jaar steunkousen dragen.
• Hart-, lever- of nierproblemen. Blijf je last houden van dikke benen en komt het niet door 1 van de bovengenoemde problemen, dan kan dat wijzen op een serieus gezondheidsprobleem. Aandoeningen van het hart, de lever of de nieren gaan vaak samen met dikke benen of dikke voeten. Deze aandoeningen geven vaak ook andere klachten. Bij hartproblemen kun je kortademig, duizelig of verward zijn of last hebben van pijn op de borst. Bij leverproblemen kan je last hebben van misselijkheid, buikpijn, vocht in de buik, geelzucht, vermoeidheid en jeuk. Bij nierproblemen plas je minder,en kan je urine schuimend zijn door de eiwitten die je verliest.

Wat kun je zelf doen?

• Minder zout eten. Probeer zoutarm te eten, zeker als je gewend bent veel zout te gebruiken. Vaak eet je ongemerkt veel zout door bewerkte producten te gebruiken. In kant-en-klaarmaaltijden en sauzen zit bijvoorbeeld vaak veel zout.
• Beweeg genoeg en regelmatig. Zeker als je veel zit of een staand beroep hebt, is het goed om af en toe een stukje te lopen of op je tenen te gaan staan. Je kuiten pompen het vocht dan weg uit de enkels. Dit is helemaal belangrijk als je dikke enkels hebt door slechtwerkende vaten.
• Leg je benen omhoog. Als je zit of ligt, kun je bijvoorbeeld je benen iets hoger leggen door er een kussen onder te leggen. Hierdoor is het voor je lichaam makkelijker om het vocht af te voeren.
• Draag steunkousen. Deze kousen zitten strak om je kuit heen waardoor er minder vocht uit de vaten komt.
• Pas eventueel je medicijnen aan. Denk je dat je dikke enkels hebt door de medicijnen die je gebruikt? Overleg dan met je huisarts of je misschien andere medicijnen kunt gaan gebruiken of kunt stoppen. Stop nooit zonder overleg.
• Is je enkel dik door een ongeluk? Dan kun je de enkel de eerste 24 uur koelen. Neem iets uit de vriezer (bijvoorbeeld ijsblokjes, een zak erwten of een ice-pack) en houd dit, gewikkeld in een theedoek, tegen de pijnlijke plek. Doe dit maximaal 20 minuten achter elkaar en stop dan minstens 40 minuten. Dit kun je een paar keer herhalen. Neem contact op met je huisarts als je denkt dat je enkel misschien is gebroken of je enkelband is gescheurd.
• Neem rust. Als je enkel dik is door een ongeluk, loop dan geen lange afstanden en maak geen plotselinge bewegingen. Als je merkt dat je klachten minder worden, kun je weer langzaam opbouwen.
• Neem pijnstilling. Als je pijn hebt aan je been of enkel door een ongeluk, dan kun je paracetamol nemen. Houd de dosering aan die op de verpakking staat. Als je andere pijnstillers wilt gebruiken (bijvoorbeeld NSAID’s zoals ibuprofen), overleg dan altijd eerst met je huisarts.

Heb je medicijnen nodig?

Meestal heb je bij dikke voeten of benen geen medicijnen nodig. In sommige gevallen wel. Bijvoorbeeld als je een infectie van de huid hebt. Dit moet worden behandeld met antibiotica. Je kunt dan pillen krijgen, maar soms is behandeling via een infuus nodig.

Als je een trombosebeen hebt, krijg je meteen bloedverdunners. Vaak krijg je eerst injecties en later tabletten. Er wordt dan ook gezegd hoe lang je de medicijnen moet nemen.

Als je hart- lever- of nierproblemen hebt, kan het zijn dat je medicijnen nodig hebt. Dit is afhankelijk van de aandoening die je hebt.

Bel meteen je huisarts, de huisartsenpost of 112 als je:

• Heel plotseling zomaar 1 dikke enkel hebt (dus zonder duidelijke reden).
• Zwanger bent en naast dikke benen ook last hebt van een hoge bloeddruk, hoofdpijn, misselijkheid, overgeven, wazig zien, sterretjes zien of tintelingen in je vingers. Deze klachten kunnen wijzen op zwangerschapsvergiftiging.
• Een dik been hebt en hierbij ook een van de volgende klachten: roodheid, een pijnlijk been, een warm been, koorts en koude rillingen. Deze klachten kunnen wijzen op een infectie van de huid of een trombosebeen.
• Ook last hebt van een kortademigheid, duizeligheid, verwardheid, pijn die ‘vastzit’ aan de ademhaling of pijn op de borst. Deze klachten kunnen wijzen op een long- of hartprobleem.

Bel je huisarts als je:

• Na een paar dagen nog steeds dikke enkels houdt.
• Ziet dat je enkel steeds dikker wordt.
• Denkt dat je dikke enkels komen door medicijnen.
• Na een ongeluk met je been niet 4 stappen kunt lopen.
• Veel pijn of een erg dikke enkel hebt.
• Een wond hebt.
• Naast dikke enkels ook last hebt van misselijkheid, buikpijn, vocht in de buik, geelzucht, vermoeidheid en jeuk. Dit kan wijzen op leverproblemen.
• Naast dikke enkels ook last hebt van minder plassen en schuimende urine. Dit kan wijzen op nierproblemen.

Bel ook met je arts bij twijfel, vragen of zorgen over je klacht. Ook als de klachten erger worden of veranderen, kun je het beste contact met je huisarts opnemen.

Bronnen

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Quin medisch specialisten, medisch onderzoekers en met gebruik van publieke bronnen.