Te laag vitamine D

VITAMINE D

Wanneer heb je een te laag vitamine D?

Vitamine D is een vitamine die een aantal belangrijke taken heeft in het lichaam:

• Zorgen voor sterke tanden en botten.
• Zorgen dat de nieren en bijschildklier goed werken.
• Zorgen dat de spieren goed werken.
• Zorgen dat de afweer goed werkt.

Je lichaam maakt het grootste deel van de vitamine D zelf aan. Dit gebeurt in je huid, als er UV-licht van de zon op de huid schijnt. In de zomer maak je meer vitamine D aan dan in de winter. Dit komt doordat de zon langer en sterker schijnt in de zomer. En doordat je minder kleren draagt in de zomer, waardoor er meer UV-licht op de huid schijnt. Mensen met een witte huid maken meer vitamine D aan dan mensen met een getinte of donkere huid. Mensen vanaf 70 jaar maken minder vitamine D aan. Hiernaast haal je een klein deel van de vitamine D uit je voeding. Vitamine D zit bijvoorbeeld in vette vis (makreel, zalm, haring), vlees, eieren, melkproducten en in lever. Daarnaast is er ook vitamine D toegevoegd aan margarine, halvarine, bak- en braadproducten. In olie zit geen vitamine D.

De vitamine D die je lichaam maakt en je uit je voeding haalt, wordt uiteindelijk in je lever en je nieren omgezet in actief vitamine D. Dit actieve vitamine D is de werkzame vorm van vitamine D in je lichaam.

Een te laag vitamine D komt veel voor en kan door meerdere dingen veroorzaakt worden:

• Weinig overdag buiten komen, waardoor je te weinig in het zonlicht komt.
• Winterseizoen, waardoor er te weinig UV-licht van de zon is.
• Een getinte of donkere huid, die minder vitamine D maakt.
• Leeftijd van 70 jaar of ouder, waardoor de huid minder vitamine D maakt.
• Dragen van een sluier of boerka, waardoor de huid te weinig in het zonlicht komt.
• Voeding waar te weinig vitamine D in zit.
• Ziekten aan de nieren of de lever, waardoor de vitamine D niet meer goed in de actieve vitamine D wordt omgezet.

Een te laag vitamine D geeft niet altijd klachten. Soms geeft een te laag vitamine D wel problemen. Kinderen met een te laag vitamine D en calcium kunnen rachitis krijgen. Kinderen met rachitis zijn kleiner en hebben onder andere zwakke spieren en kromme onderbenen. Bij volwassenen kan een laag vitamine D zorgen voor:

• Weke botten (osteomalacie).

Bij osteomalacie heb je last van botpijn en spierpijn, vooral in de bovenbenen en de heupen. Je kunt moeilijk overeind komen en je kunt waggelend gaan lopen.

• Botontkalking (osteoporose).

Bij osteoporose zijn de botten minder sterk. De botten kunnen hierdoor makkelijker breken als je valt. Door botontkalking kunnen de ruggenwervels gaan inzakken.

• Spierzwakte en spierkrampen.

Een laag vitamine D geeft géén klachten van moeheid en duizeligheid. Als je moe bent en een laag vitamine D hebt, dan zal de moeheid dus niet minder worden als je extra vitamine D gaat slikken. Een laag vitamine D zorgt ook niet voor depressie, autisme en dementie. Wel wordt er in onderzoek gezien dat een laag vitamine D iets te maken heeft met hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type 2 (suikerziekte), darmkanker, bepaalde infecties (door virussen en bacteriën) en auto-immuunziekten (ziekten waarbij je eigen afweer je lichaam aanvalt). Hoe vitamine D precies bij deze ziekten betrokken is, is nog niet duidelijk. Ook is het nog niet duidelijk of een goed vitamine D gehalte je tegen deze ziekten kan beschermen.

Hoe kun je testen op een laag vitamine D?

Je kunt je vitamine D testen door een bloedonderzoek. Wat de oorzaak van het vitamine D gebrek is, kan niet in het bloedonderzoek gezien worden. Je huisarts kan je vertellen wat de oorzaak is door je een aantal vragen te stellen.

• Voor sommige mensen geldt het advies om elke dag extra vitamine D te gebruiken. Hiervoor hoeft er niet eerst een bloedonderzoek gedaan te worden naar vitamine D. Om welke mensen het gaat, lees je hieronder. Behoor jij niet tot één van deze groepen, dan kan het zinvol zijn om een bloedonderzoek naar vitamine D te doen als je bijvoorbeeld niet veel buiten komt. Ook kan het zinvol zijn als je klachten hebt die bij een laag vitamine D kunnen passen.

Wat kun je zelf doen?

• Zonlicht.

Zorg dat je elke dag 15-30 minuten buiten bent tussen 11.00 en 15.00 uur. Doe dit ook op bewolkte dagen. De huid maakt dan nog steeds vitamine D aan. Zorg wel dat je je huid goed beschermd tegen verbranding door de zon.

• Voeding.

Zorg voor een gezond eetpatroon. Zorg dat je voedingsmiddelen eet waar vitamine D in zit. Zoals vette vis (makreel, zalm, haring), vlees, eieren, melkproducten en lever.

• Extra vitamine D slikken.

Voor sommige mensen geldt het advies om elke dag extra vitamine D te slikken, omdat bij deze mensen een vitamine D tekort heel veel voorkomt. Vitamine D tabletten kun je kopen bij de drogist en de apotheek. Je hebt hiervoor geen recept van de huisarts nodig. Er bestaan verschillende sterktes van vitamine D tabletten. In de meeste gevallen is 10 microgram (400IE) vitamine D per dag genoeg. Alleen als je 70 jaar of ouder bent, moet je 20 microgram (800IE) per dag innemen. Kijk altijd goed naar de aanwijzingen op de verpakking of vraag advies bij de drogist of apotheek. Neem nooit meer vitamine D in dan op de verpakking beschreven staat. In de volgende gevallen kun je extra vitamine D nemen:

• Kinderen van 0-4 jaar.
• Vrouwen vanaf 50 jaar.
• Mannen vanaf 70 jaar.
• Kinderen en volwassenen met een getinte of donkere huid.
• Als je meer kans hebt op een botbreuk.
• Als je niet elke dag een half uur buitenkomt overdag.
• Als je een sluier of boerka draagt.
• Als je zwanger bent of borstvoeding geeft en je een getinte of donkere huid hebt, je te weinig buitenkomt of je een sluier of boerka draagt.

Heb je medicijnen nodig?

Soms krijg je vitamine D op recept voorgeschreven van de huisarts. Dit kan het geval zijn als er in het bloedonderzoek wordt gezien dat je vitamine D heel erg laag is. Je krijgt dan van de huisarts een hoge dosering vitamine D voorgeschreven. Ook kan het zijn dat je vitamine D op recept krijgt als je meer kans hebt op een botbreuk, of als je botontkalking (osteoporose) hebt. Soms is het dan ook nodig om extra calcium te gebruiken. Het extra calcium en vitamine D wordt dan vaak samen in één medicijn gegeven.

Bel de huisarts als je:

• Klachten hebt die bij een te laag vitamine D kunnen passen.
• Als je wilt weten of jij extra vitamine D moet slikken.

Neem ook contact op met je huisarts bij twijfel over je klacht, als je ongerust bent over je klacht, als je klacht verergert of verandert of als je nog andere vragen hebt. 

Bronnen

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Quin medisch specialisten, medisch onderzoekers en met gebruik van publieke bronnen.